LŨ ỐNG LÀ GÌ? Lũ Ống Hay Xảy Ra Ở Khu Đâu, Khi Nào?

Để biết được lũ ống là gì ? Bài viết này mình sẽ giải đáp tất cả các khái niệm, thuật ngữ về lũ. Cũng như thời gian lũ lớn tại việt nam ta…

Khái niệm lũ là gì?

Lũ là hiện tượng mực nước sông dâng cao trong một khoảng thời gian nhất định, sau đó giảm dần.

Các đặc trưng chính của một trận lũ là gì?

Lũ có các đặc trưng chính sau:

– Chân lũ lên là mực nước (Hcl) hay lưu lượng (Qcl) khi lũ bắt đầu lên (hình 3.4).

– Đỉnh lũ là mực nước (Hđ) hay lưu lượng nước (Qđ) cao nhất trong một trận lũ.

– Thời gian lũ lên (tl) là khoảng thời gian từ khi lũ bắt đầu lên đến đỉnh lũ.

– Thời gian lũ xuống (tx) là khoảng thời gian đỉnh lũ đến khi hết lũ.

– Thời gian của một trận lũ (t) là khoảng thời gian từ khi lũ bắt đầu lên đến khi hết lũ (t = tl + tx).

– Biên độ mực nước lũ là chênh lệch mực nước giữa mực nước đỉnh với mực nước khi lũ bắt đầu lên (DH). Biên độ lũ trên các sông miền núi có thể đạt 10-20 mét, cá biệt, có nơi đạt trên 25 mét (Lai Châu), ở vùng đồng bằng thường từ 3-8 mét.

 

Thế nào là cường suất lũ ?

Cường suất lũ biểu thị tốc độ biến đổi của mực nước lũ trong một đơn vị thời gian, thường lấy đơn vị là cm/giờ, m/giờ, cm/ngày hoặc m/ngày. Cường suất lũ trên các sông ở vùng núi có thể lên đến 1-3 m/h, ở đồng bằng hạ lưu các sông, khoảng 10-20cm/h. Lũ trên sông Cửu Long thuộc loại “lũ hiền” nhất ở nước ta, với cường suất trung bình chỉ 3-4cm/ngày, lớn nhất cũng chỉ 20-40cm/ngày (Hình 3.5).

Hãy cho biết khái niệm về tốc độ nước lũ, lượng lũ, mô đun đỉnh lũ?

Tốc độ nước lũ là tốc độ chảy của nước lũ trong sông, có đơn vị là m/s. Tốc độ nước lũ thường khác nhau giữa các sông, giữa các đoạn sông và giữa các trận lũ. Trên các sông suối vừa và nhỏ miền núi, có độ dốc lòng sông lớn, tốc độ nước lũ lớn nhất có thể đạt tới hơn 5m/s; nhưng ở sông lớn vùng đồng bằng, tốc độ nước lũ tương đối nhỏ, lớn nhất cũng chỉ khoảng 2-3 m/s.

Lượng lũ là tổng lượng nước của một trận lũ hoặc trong một khoảng thời gian nào đó của trận lũ. Lượng lũ thường được ký hiệu là W và có đơn vị là m3.

Mô đun đỉnh lũ là lượng nước lũ lớn nhất được sinh ra trên 1 km2 diện tích lưu vực sông trong một đơn vị thời gian (1 giây), thường có đơn vị là l/s.km2 hoặc m3/s.km2.

Lũ trên các sông suối vừa và nhỏ ở trung du và miền núi diễn ra như thế nào?

Lũ trên các sông suối vừa và nhỏ ở miền núi thường lên xuống nhanh, tốc độ chảy lớn và thời gian một trận lũ ngắn, thường chỉ kéo dài không quá 1-3 ngày. Thời gian lũ lên, từ vài giờ cho đến 10-15 giờ, còn thời gian lũ xuống từ một đến vài ngày (hình 3.6). Biên độ lũ thường từ 5-15 m; trong 1 giờ lũ có thể lên được 1-3 m; những trận lũ đặc biệt lớn biên độ lũ có thể lên tới 15 – 20m.

Lũ trên các sông lớn diễn ra như thế nào?

Lũ ở hạ du các sông lớn thường lên chậm, cường suất lũ lên bằng khoảng vài centimét đến vài chục centimét trong một giờ. Thời gian một trận lũ kéo dài từ vài ngày cho đến vài tháng (hình 3.6). Biên độ lũ thường từ 2 đến 8 m.

Thời gian mùa lũ ở nước ta xuất hiện thế nào?

Mùa lũ trên các sông Bắc Bộ đến Nam Trung Bộ có xu hướng xuất hiện muộn dần từ Bắc vào Nam (Hình 3.7):

  • Bắc Bộ: từ tháng 6 đến tháng 10;
  • Bắc Trung Bộ (từ Thanh Hóa đến Hà Tĩnh):  từ tháng 7 đến tháng 11;
  • Trung và Nam Trung Bộ (từ Quảng Bình đến Ninh Thuận): từ tháng 9 đến tháng 12;
  • Bình Thuận, Nam Bộ và Tây Nguyên: từ tháng 6 đến tháng 11.

Thế nào là lũ tiểu mãn, lũ chính vụ, lũ cuối vụ, lũ sớm, lũ muộn?

– Lũ tiểu mãn là loại lũ do mưa rào vào thời kỳ tiết tiểu mãn (cuối tháng 5) hàng năm gây ra (hình 3.7). Lũ tiểu mãn thường không lớn nhưng là nguồn cung cấp nước rất quan trọng cho sản xuất, các hồ chứa và đặc biệt là các hồ chứa thuỷ điện, vì vào thời kỳ này thường nắng nóng, mưa ít, nguồn nước các hồ chứa đã cạn kiệt. Tuy vậy, cũng có khi lũ tiểu mãn khá lớn, gây ra những thiệt hại đáng kể (trận lũ tháng 5/1986) ở Trung Bộ.

– Lũ chính vụ là lũ xuất hiện vào giữa mùa lũ, thường là lũ lớn nhất trong năm nên dễ gây ngập lụt, làm thiệt hại đáng kể về người và của cải. Trên các sông Bắc Bộ, lũ chính vụ thường vào các tháng 7, 8; các sông Trung Bộ, thường vào tháng 10, 11; các sông Nam Bộ, Tây Nguyên, thường vào tháng 9, 10.

– Lũ cuối vụ là lũ xảy ra vào cuối mùa lũ, thường không lớn. Tuy vậy, cũng có năm, có nơi, lũ cuối vụ là lũ lớn nhất trong năm. Lũ trên các sông Bắc Bộ, Nam Bộ có thể xuất hiện muộn vào tháng 11; ở Trung Bộ vào tháng 12 hoặc tháng 1 năm sau.

– Lũ sớm là lũ xuất hiện vào trước thời gian mùa lũ hàng năm.

– Lũ muộn là lũ xuất hiện vào sau thời gian mùa lũ hàng năm.

Lũ được phân cấp như thế nào?

Căn cứ vào độ lớn đỉnh lũ trung bình nhiều năm, chia ra các cấp lũ như sau (hình 3.8):

  • Lũ nhỏ là lũ có mực nước đỉnh lũ thấp hơn đỉnh lũ trung bình nhiều năm;
  • Lũ vừa là lũ có mực nước đỉnh lũ tương đưng hoặc xấp xỉ đỉnh lũ trung bình nhiều năm;
  • Lũ lớn là lũ có mực nước đỉnh lũ cao hơn mức đỉnh lũ trung bình nhiều năm;
  • Lũ đặc biệt lớn là lũ có đỉnh cao hiếm thấy trong các thời kỳ quan trắc;
  • Lũ lịch sử là lũ có đỉnh cao nhất trong các thời kỳ quan trắc và điều tra khảo sát.

Lũ ống là gì

Lũ ống là hiện tượng thiên nhiên xảy ra trong mùa mưa và chỉ có ở miền núi, không ít người lầm tưởng rằng lũ ống chính là lũ quét.

Quá trình hình thành lũ ống

Do địa hình trên bề mặt trái đất không bằng phẳng, ở miền núi có nhiều dãy đồi núi đan xen và kéo dài; giữa chúng là các thung lũng gắn liền với các khe, suối, sông nhỏ. Tại những vị trí khe suối, sông nhỏ chảy qua 2 bên sườn đồi núi thung lũng bị khép lại làm cho đường tiêu thoát nước bị hẹp dần và co thắt ở 1 điểm, đó là nơi thường sinh ra lũ ống. Khi mưa ở thượng nguồn lớn, nước đổ về nhiều; điểm co thắt không tiêu nước kịp làm cho nước dâng nhanh ở phía trên và tạo dòng chảy xiết ở phía dưới eo co thắt sẽ sinh ra lũ ống.

Lũ ống xảy ra khi nào?

Lũ ống cũng có thể xảy ra ở những khu vực núi đá vôi, nơi thường có các hang động, hồ chứa ngầm được thông với bên ngoài bằng những cửa hang, khe núi nhỏ, hẹp. Khi có mưa lớn, nước tập trung nhanh về các hồ, động ngầm, làm mực nước dâng cao, có áp lực lớn gây ra lũ ống tại các cửa ra.

Lũ ống gây ngập lụt vùng thung lũng, đặc biệt có sức tàn phá rất lớn khu vực phía dưới cửa ra, quét mọi thứ gặp phải trên đường đi.